wtorek, 5 maja 2015

Cmentarz Grabiszyński

Dzisiejszy Cmentarz Grabiszyński to tylko jedna z 3 pierwotnych części tej nekropolii. Obok Cmentarzy Osobowickiego i św. Rodziny jest jednym z największych cmentarzy we Wrocławiu. Początkowo był to cmentarz na którym chowano zmarłych z południowych parafii Wrocławia, ewangelickich: św. Elżbiety i św. Trójcy, katolickich: św. Karola Boromeusza i św. Elżbiety Węgierskiej oraz zakonników z klasztoru Bonifratrów. Później stał się cmentarzem komunalnym - Kommunal Friedhof in Graebschen.

Przy ul. Grabiszyńskiej były zlokalizowane trzy cmentarze komunalne, w chwili obecnej eksploatowany jest jedne cmentarz usytuowany wzdłuż ul. Grabiszyńskiej (Graebschenerstr.), po jej zachodniej stronie o powierzchni ok. 20 ha. Cmentarz komunalny II, obecnie jedyna użytkowa część z dawnego zespołu trzech nekropolii, powstał w 1881 roku. Już w 1882 r. wybudowano na cmentarzu kaplicę usytuowano ją naprzeciw wejścia głównego.

Pod koniec lat 20. XX w. ogrodzony był ceglanym murem od ulicy Grabiszyńskiej, pozostałą cześć ogrodzenia stanowiła siatka metalowa. Cmentarz był niejednolity pod względem kompozycyjnym, jego większa część podzielona regularnie kwaterami, rozwijała się przez przyłączanie w kierunku południowym kolejnych terenów, przy zachowaniu zasady siatki prostych dróg i prostokątnych kwater. Peryferycznie umieszczone wejście (zapewne ze względu na łatwiejszą komunikację z istniejącym po przeciwnej ulicy cmentarzem I) grupuje w najbliższym swym sąsiedztwie wszystkie budynki stanowiące funkcjonalne zaplecze nekropolii: domy kamieniarskie, pijalnię, budynki administracyjne. Drugie wejście powstało ok. 1900 r. (nie zrealizowano tu późniejszego projektu okazałego założenia bramnego z 1925 r.) mniej więcej pośrodku wschodniej granicy cmentarza, od strony ulicy Grabiszyńskiej. Miało ono skomunikować część II i planowaną, nową III część cmentarza. Od wschodniej, regularnej części cmentarza II, różni się jego zachodnia część, powstała ok. roku 1900. Zaplanowano ją jako założenie krajobrazowe, z drogami o swobodnym układzie, które tworzyły trzy duże, połączone ze sobą pętle.

W latach 50. na Cmentarzu Komunalnym II przeprowadzono niemal całkowitą likwidację mogił przedwojennych. Pozostało jedynie kilka nagrobków.


Warto zwrócić uwagę na zabytkowy pomnik z różowego piaskowca aktorki Vilmy Illing (pole 39). Jest on rzeźbą wspierającej się o pomnik płaczącej kobiety. Vilma Illing występowała m.in. w Marburgu, Bielsku, Moguncji, a potem w Berlinie. Do wrocławskiego Teatru Miejskiego zaangażowano ją w1896 roku. Była sławną aktorką, zwykle grała role nowoczesnych kobiet.


Na początku lat 90 XX wieku poszerzono cmentarz o nowe pola w kierunku rzeki Ślęzy oraz o pozyskane tereny po byłym ELWRO.
Obecnie nie ma już nowych ziemnych pól grzebalnych. Są miejsca na pochówki urnowe – ziemne.